De grootste aquaponische stadsboerderij van Europa strijkt neer in Brussel

De "Ferme Abattoir", de eerste stadsboerderij van Bigh, vestigt zich op het dak van Foodmet, de nieuwe voedingshal van de Abattoir site in Anderlecht, en strekt zich uit over een oppervlakte van maar liefst 4.000m2. “Het gaat om de grootste aquaponische stadsboerderij van Europa, en misschien zelfs van de wereld”, benadrukt Steven Beckers, de oprichter van Bigh.

Aqua…wat?

Vooraleer we dieper ingaan op de feiten, is het misschien interessant om na te gaan wat aquaponie nu precies is. Het is de combinatie tussen hydroponie (bovengrondse plantengroei) en aquacultuur of viskwekerij. De aquaponische boerderijen van Bigh bestaan uit 2 gesloten circulaire systemen waar vis en planten enkel gelinkt zijn door een biologische filter. Deze biofilter zuivert het water van de vissen continu. Dat wordt dagelijks aangevuld met 5% vers water,  waarnaast een equivalente hoeveelheid water gebruikt om de planten te irrigeren. Miljoenen micro-organismen zorgen ervoor dat de afvalstoffen van de vissen worden omgezet in nitraten en nietrieten die nodig zijn voor de kweek van planten.

Belangrijk is wel dat dit systeem geen antibiotica noch pesticiden verdraagt. Daarnaast garandeert het een continue hoge kwaliteit van het eindproduct en kan er dankzij dit productiemodel heel wat water bespaard worden (er wordt zo’n 100 keer minder water verbruikt). In de serres wordt bovendien gebruikgemaakt van biologische bestuiving (via hommels) en biologische bestrijding om mogelijke ziektes in te tomen. Chemische producten of pesticiden zijn dan ook overbodig.

Europese ambities

“De stad vormt geen probleem, maar eerder een oplossing. In 2013 hebben we onderzoek gedaan naar stadslandbouw en hielden we rekening met het feit dat we slechts 6 miljoen m2 aan Brusselse daken ter beschikking hadden om stadsboerderijen te bouwen”, legt Steven Beckers uit. Hoewel de "Ferme Abattoir" het eerste project is in zijn soort, zal het zeker niet het laatste zijn. Het bedrijf dat in 2015 werd opgericht om het stedelijk vastgoedpark te optimaliseren en te valoriseren, en de stad productiever te maken, heeft nog verschillende andere projecten in Brussel, maar ook in andere Belgische en Europese steden. Bovendien koestert het de ambitie om een netwerk van stadsboerderijen in belangrijke Europese steden te creëren ten voordele van de inwoners van die steden. Dat is al het geval in Parijs dat 30 hectaren aan stadsboerderijen wil uitbouwen. Het bedrijf deed daarvoor beroep op een eerste fondsenwerving, die maar liefst 4,3 miljoen euro opleverde.

Afzetmarkt? Lokale bedrijven (Rob, delicatessenzaken,…)

De ‘Ferme Abattoir’ strekt zich uit over een oppervlakte van maar liefst 4.000m2. Met z’n 2.000 m2 aan serres voor tuinbouw en aquacultuur, en 2.000 m2 groenteteelt in openlucht, is dit de grootste stadsboerderij in Europa, gesitueerd op het dak van een gebouw. De bouw hiervan begon in juni 2017 om te eindigen in maart 2018. Per jaar wordt er maar liefst 35 ton gestreepte baars, 15 ton tomaten en 120.000 microgeens geproduceerd. Daarnaast worden er wekelijk nog eens 2.700 potten aromatische kruiden verbouwd. De afzetmarkt? Lokale winkels, vooral delicatessenzaken uit de regio Brussel, maar ook restaurants, e-commerce sites en de premiumwinkel van Carrefour, Rob. Daarnaast wordt er bijvoorbeeld rood fruit geleverd aan het sociaal restaurant van Atelier Groot Eiland. “Het belangrijkste is dat onze klanten de lokale en kwalitatieve inkoop van hun producten bevorderen”, legt het bedrijf uit. Vanaf midden mei 2018 zijn de eerste producten beschikbaar. Dat Bigh zich specifiek focust op lokale handelaars, volgt uit ecologische overwegingen, maar daarnaast heeft het ook met de kwaliteit van de producten te maken. Gemiddeld leggen onze producten een traject van 5.000 km af om tot in de supermarkt te geraken, legt Steven Beckers uit, die benadrukt dat de korte keten de smaak ten goede komt.

De ontwikkeling van de stadsboerderij, die de oppervlakte huurt voor een periode van 36 jaar, begon in 2016 met de bouw van de buitenmoestuin. Vervolgens volgde in 2017 de bouw van de aquaponische serre, die in 2018, na 7 maanden, eindelijk voltooid was. Vanaf 2018 schoten de werken uiteindelijk volop in gang. De tuin, die geïrrigeerd wordt dankzij het water uit het aquaponische productiemodel, werd doorheen de jaren verder ontwikkeld naar aanleiding van testresultaten en nieuwe technieken, met als uiteindelijk doel het bereiken van economische levensvatbaarheid op basis van productverkoop. In totaal strekt de tuin zich uit over een oppervlakte van 2.000m2.

De potten aromatische kruiden, die biologisch gecertificeerd zijn, staan op grote tafels op de vloer van de mezzanine. Ledverlichting zorgt samen met het natuurlijke licht gans het jaar door voor productie.

Gezonder eten

Dit project speelt in op de huidige trends. Sinds enkele jaren kiest de consument namelijk steeds meer voor gezonde, lokale en traceerbare voeding. De stadsboerderij van Bigh beantwoordt perfect aan deze vraag: de productie van vis en groenten is 100% natuurlijk, zonder enige chemische toevoeging en concentreert zich op één en hetzelfde dak. Dit concept moedigt de burger aan om gezonde en hoog kwalitatieve producten te eten die lokaal worden geproduceerd. Daarnaast wordt dankzij dit project de ecologische voetafdruk van het bedrijf verminderd alsook de stedelijke levenskwaliteit, de tewerkstelling, de esthetiek, het klimaat en de biodiversiteit verbeterd. Er wordt bovendien geen afval geproduceerd.

Circulaire economie

Bigh zorgt bovendien voor nieuwe werkgelegenheid: niet alleen hoog gekwalificeerd personeel, maar ook mensen uit de sociale economie. Het bedrijf biedt daarnaast stages van een paar weken tot een jaar met deelname aan alle activiteiten van de boerderij, professionele opleiding-coaching en professionele opleiding in commerciële stadslandbouw (via Atelier Groot Eiland) gericht op re-integratie van personen (burn-out, depressie,…). Verder wordt er ook werk geboden aan personen met een handicap (via Travie) en worden er begeleide rondleidingen aangeboden.

“Vanwege het innovatieve karakter van het project wordt de boerderij opengesteld voor bezoek om het publiek te sensibiliseren. Doel is om zo de complementariteit van potentiële stadslandbouwtechnieken te ontdekken”, benadrukt het bedrijf. “Bigh is een voorbeeld van circulaire economie die rendabel, transparant, kwaliteitsvol, ecologisch en in symbiose met de stedelijke omgeving is. De stad wordt een oplossing als de positieve impact onderzocht wordt op alle niveaus: energie, water, luchtkwaliteit, materialen van hulpbronnen, enzovoort, en dat terwijl er nieuwe banen gecreëerd worden. Bigh heeft een economisch voordeel en wordt nu opgenomen in tal van, stedenbouwkundige projecten”, aldus  Steven Beckers.

Greenyard als partner

Tussen de belangrijkste partners van dit project vinden we onder meer Greenyard, de leider in groenten en fruit, die Grow Bags levert voor de tomatenteelt. Die bevatten natuurlijke organische materialen, terwijl de irrigatie zorgt voor natuurlijke voedingstoffen en de champignons de microbiologische activiteit die toeneemt in de substraten, verzekert. Het geheel is bevestigd op hangende goten.

Greenyard heeft voor Bigh speciale daksubstraten gemaakt. “"De afgelopen jaren hebben we veel geïnvesteerd in het ontwikkelen van substraten voor stadslandbouw. Projecten zoals Bigh helpen stadsmensen te begrijpen hoe hun voedsel wordt verbouwd, terwijl ze kunnen genieten van het plezier van tuinieren”, verklaart Stefaan Vandaele, managing director van de afdeling Horticulture van Greenyard. "We zijn dan ook erg trots dat door deze samenwerking, Greenyard's substraten bijdragen aan een duurzamere stedelijke omgeving en tegelijkertijd een gezonde levensstijl bevorderen.”

Voor dit project werkt Bigh nog met een heleboel andere partners samen, waaronder: Koppert Cress, Gauthier Semences, Koppert Biological Systems, Tarkett en Derbigum. Vanuit het maatschappelijke standpunt zijn het dan weer Atelier Groot Eiland en Travie die meewerken aan de stadsboerderij.